Klimaat en duurzaamheid

In 80 jaar onder water: een prisoners dilemma of niet?

Geschreven door:
Alfard

Leestijd: 5 minuten

Huh?! Wat?! Het was mijn eerste onuitgesproken reactie toen ik met een goed ingevoerde ambtenaar van de stad Amsterdam sprak over klimaatverandering. Huh?! Wat?! In 80 jaar de stad Amsterdam onder water?! Niet dat het nieuw nieuws was: ik had het al vaker gelezen, maar steeds weer verdrongen. Maar ineens, in dit gesprek zette het de noodzaak van een revolutionaire transitie op scherp. En de politieke dilemma’s ook. Want: kies je als stad met dit vooruitzicht voor monumentale daken of voor zonnepanelen? En hoe zit het met de druppel op de letterlijk gloeiende plaat die de inspanningen van Amsterdam zijn?

In het gesprek kwamen de bizarre dilemma’s langs waar de gemeente mee worstelt. Een opvallende: kiezen we voor zonnepanelen of voor de originele leistenen pannen op onze monumentale panden? Maar dat soort vraagstukken is bijna triviaal als je ze vergelijkt met:

  1. het risico dat onze hoofdstad binnen 80 jaar zou kunnen overstromen,
  2. dat ze bij het voorkomen van dat gevaar afhankelijk is van de hele wereld en
  3. dat haar eigen bijdrage maar een druppeltje op een letterlijk gloeiende plaat is.

Een prisoners dilemma?

Het eerste waar ik met dat apocalyptische beeld voor ogen aan dacht, is een vorm van het prisoners dilemma:

De aarde is bezig te vergaan en wij hebben er schuld aan. We kunnen kiezen:

  1. Als enige iets doen, waardoor de aarde minder snel vergaat, maar we op korte termijn misschien economische achterstand oplopen ten opzichte van de rest van de wereld;
  2. Samen met de rest van de wereld iets doen, waardoor de aarde niet vergaat en de hele wereld economisch gelijk op blijft lopen;
  3. Als enige niets doen, waardoor de aarde niet vergaat en we economisch voorop blijven lopen;
  4. Samen met de rest van de wereld niets doen, waardoor de aarde vergaat en de hele wereld economisch gelijk op blijft lopen.

Op het eerste gezicht lijkt optie 3 voor een land of bedrijf de meest gunstige keuze: wel de lusten en niet de lasten. Dit soort regeringsleiders, politieke partijen en bedrijven ontkennen het klimaatprobleem. Ze cashen zoveel mogelijk en hopen dat hun leugen uiteindelijk waar blijkt te zijn: alle anderen hebben het klimaatprobleem opgelost (het bestaat dus niet (meer)) en zij hebben de winst gemaakt*).

Grafiek die laat zien dat de wereldwijde CO2-uitstoot in 2018 met 2,7% stijgt, tegenover 1,5% per jaar tussen 2008 en 2017
Bron: Global Carbon Project (CC-BY)

Maar wie de huidige ontwikkeling van de CO2-uitstoot ziet (zie afbeelding), realiseert zich dat veel te veel machthebbers en CEO’s zo denken. De status quo is immers nog steeds: winst maken, in plaats van de aarde beschermen. En met deze mindset vervallen we onherroepelijk in het minst gunstige 4e scenario: geen economische voorspoed en ook nog eens een wereld die is vergaan. En dat scenario is voor niemand aantrekkelijk.

De allerbelangrijkste scriptie!

En daarmee wordt duidelijk dat het klimaatprobleem geen prisoners dilemma is, maar eerder een allesbepalend, gemeenschappelijk schoolwerkstuk. In het prisoners dilemma is namelijk ruimte voor persoonlijk gewin ten koste van anderen. In het klimaatvraagstuk gaat het echter vooral over gemeenschappelijk gewin of verlies: we lijden samen onder de gevolgen van global warming. Het individuele economische belang wordt steeds meer ondergeschikt aan het algemeen belang.

Dit allerbelangrijkste schoolwerkstuk moeten we met zijn allen maken. Het gezamenlijke resultaat bepaalt of we allemaal overgaan of allemaal zakken.

En daarbij: onze cijfers zijn dramatisch. Om met Correspondent Jelmer Mommers te spreken: we zitten ongelooflijk diep in de shit. We moeten keihard werken om dit werkstuk met een goed resultaat af te ronden. Dat geldt voor iedereen: voor het beste én het slechtste jongetje in de klas. Daarbij is het helaas zo dat ook die leerlingen in ons groepje zitten die alleen maar willen feesten en niet malen om overgaan of blijven zitten.

Dus zoals dat gaat bij elk gezamenlijk schoolwerkstuk: het beste jongetje baalt dat hij bij al die andere leerlingen zit, omdat het zijn cijfers drukt. En het slechtste jongetje heeft mazzel dat anderen alles op alles zetten om te slagen.

Een opstap naar een voldoende

Of Nederland het beste of het slechtste jongetje van de klas is, daarover verschillen de meningen. En over de vraag of je over 80 jaar wel of niet met laarzen aan door Amsterdam moet, is nog lang niet genoeg duidelijk.

Feit is wel dat Nederland een stap aan het zetten is. Op 24 juni 2019 publiceerde Urgenda al haar 40 puntenplan met haalbare, breed gedragen stappen die de regering zou kunnen zetten om nog voor het eind van 2020 aan de uitspraak in de klimaatzaak (25% minder uitstoot ten opzichte van 1990) te voldoen. En een paar dagen later publiceerde het kabinet het klimaatakkoord: voor 2030 een reductie van 49%. Het uiteindelijke doel: voldoen aan de klimaatafspraken van Parijs, door de uitstoot van broeikasgassen met 95% terug te brengen.

En niet alleen in Nederland komt in actie. In haar jaarlijkse rapport constateert de VN hoopvol dat de wereld zich steeds meer begint in te zetten voor het klimaat. En ook de ontwikkelende landen (toch de zwakke broeders in de klas) zijn op innovatieve wijze bezig met het terugbrengen van de uitstoot van broeikasgassen.

Is dat al genoeg? Nee. Het wordt steeds duidelijker dat de temperatuurstijging beter op 1,5% kan blijven dan ook maar een tiende graad verder te groeien. En ook met het compenseren van de wanprestatie van de onwillige jongetjes in de klas wordt in alle plannen nog geen rekening gehouden. Sterker nog: in ons eigen land vragen velen zich af of Nederland niet stiekem toch tot die jongetjes behoort die liever met een 5,6 dan met een dikke voldoende overgaan. Maar het begin is er, niet in de laatste plaats met dank aan gewone mensen – in het bijzonder de protesterende jongeren:

Governments can take heart from the fact that regional governments, private businesses, investors and the average citizens throughout the world are increasingly coming out in support of ambitious climate action. People, especially youth – are rightly demanding results that we – and that includes governments, businesses, investors and all others – must deliver.

Patricia Espinosa
VN official voor klimaatverandering
Noten

*) In de beschrijving van het prisoners dilemma ging ik uit van het veel gehoorde paradigma, namelijk dat klimaatbeschermende acties veel geld en welvaart kosten en niets of weinig opleveren. Met name de klimaatontkenners bedienen zich van dit paradigma en klinken dan erg overtuigend en luid. Er lijkt in de economische wetenschap echter steeds meer consensus te komen dat deze acties natuurlijk wel wat kosten, maar nog veel meer opleveren. Hiermee ontstaat een totaal andere matrix, waarbij actie altijd interessanter is dan geen actie.

Om deze manier van kijken in ons democratische westen geaccepteerd te krijgen, is dus wel een paradigmashift nodig. En zoals dat hoort bij paradigmashifts: dat duurt even en gaat met veel ontkenningen, maar uiteindelijk gaan zelfs de onwillige jongetjes in de klas wel mee. (naar boven)

Bronnen, onder meer: